Søkjesida til Grunnmanuskriptet (1935, rettshavar: Språksamlingane ved UiB) og Norsk Ordbog (1873, Ivar Aasen)


GMAasen
ør m. redsle, age, oge (Austf). Det stod ein ~ av han. Å.
ør n. svimrerid (Snm o. fl.). Jfr. orar. Uklårt i sume ordl., som: "i ør og æven" (sjå æven). "Han er burt i ør og heim", han talar som i ørska, reint meiningslaust (Har, Hal). Jfr. hyr. Å.
ør a.
   1. fortumla, uklår i hovudet, som hev ei kjensle av at det gjeng rundt for ein, so ein vil falla, øren (Austf o. fl.), Å.
   2. galen, vitlaus (Tel, Va), Å, (Dal), R. Den ~e segjer det sanne (Tel), Å. Det ~aste segjer det sannaste (Dal), R.
   3. ovende brå eller hissig, sanselaus av grådigskap el. dl., vill, galen (Tel, Dal); jfr. havør, matør. Å, R, ~ på, R. Han er reint ~ etter henne, reint som vitlaus av elsk til henne, Sn. Gn. ørr, vitlaus, rasande. Jfr. orar. T.
ør- fyrefeste,
a) med privativ tyding (samleis som or-), t.d. i øreldre, ørminnug, ørvøne;
b) med aukande tyding (sml. ut-) t.d. i ørgalen, ørliten, ørvaken, Å, NH. Gn ør-. Sideform til or-. T.
"ør" sjå ore m., I pron.


Um tilfanget:
Tilfanget kjem frå Grunnmanuskriptet hjå Universitetet i Oslo, den gongen Universitetet i Oslo dreiv Språksamlingane og åtte Grunnmanuskriptet. Søkjesida deira låg ei stund nede både tidt og ofte, og slik vart fyrsteutgåva av denne søkjesida til og lagt ein løynd stad på folk.uio.no (som var langt stødugare en edd.uio.no) til eige bruk. Sidan tok Universitetet i Bergen yver Språksamlingane – og rettane til tilfanget, medan denne søkjesida flutte til ordboki.no då folk.uio.no-tenesta vart lagd ned. Tilfanget skal vera likt, men framsyningi skil seg noko.

i, pron. I (= T. Ihr). Mest brugl. i Nordl. og tildeels paa Oplandet (Hadeland), dog kun i høfligere Tiltale til enkelte Personer i Stedet for “du”. (Jf. de). Det tilsvarende Objekt er: ør (for øder), Nordl., eller: er (ær), Hadl. Nordl., og tildeels: jer. Genitiv: ørs, ers (ærs) og tildeels jers. G.N. id (= þit), og ér (= þér); Dativ og Akk. ydr, Gen. ydar. (Egilsson 138, 443).
Ore (oo), m. Elletræ (Alnus); jf. Older. Brugt i Formen: Ore, Tel. Buskr. Romsd.; Or (oo), Rbg. Hall. Smaal.; Aare, Nfj. Sdm., Aar, Sæt. Ryf. Sfj., og Orr (o’), Mandal, Lister, Jæd. Hard. Voss. Det sidste tildeels mere afvigende; saaledes i Hard. Orr, f. med Fl. Errer (Err’or). Desuden forekommer ogsaa: Ør, i Ryf. og Øre, el. Yre (y’), f. paa Sdm., men dette hører vel nærmest til et afledet Ord: Øre, n. med Betydn. Elleved, eller Elleskov. G.N. órir (et Slags Træ) er maaskee det samme. Imidlertid er Forholdet imellem Ore og Older dunkelt. (Ogsaa i svenske Dial. orr, arre, arder, alder, older). Paa enkelte Steder synes Ore at betegne det lyse Elletræ og Older den mørkere Art; men imidlertid bruges Older ogsaa i nogle Egne, hvor kun den lysere Art skal forekomme, og forøvrigt adskilles Arterne saaledes, at den ene hedder Graa-ore eller Kvitore, og den anden Svartore. – Af Sammensætn. mærkes: Orebork, m. Ellebark. Oreholt, n. liden Elleskov. Orekumar (u’), m. Frøknopper paa Elletræet. Orelauv, n. Elleløv. Orerust, f. Ellekrat, liden Elleskov. (Paa Sdm. Aareryst). Oreskog, m. Elleskov. Orevid (-ve), m. Elleved.
ør, en Sammensætnings-Partikel, som deels er forstærkende, som i ørgamall, ørliten, ørung, deels omtrent det samme som “or”, f. Ex. Øreldre, ørminnug, Ørvøne.
ør, pron. Eder. (S. i, og de). Egentl. øder eller yder (y’), G.N. ydr.
Ør, n. Svimmel, Anfald af Svimmelhed. Sdm. og fl. Oftest Hovudør (Haud-ør). Jf. Orar. – Ellers dunkelt i enkelte Talemaader, som “i Ør og Æven”, see Æven. “Han er burt i Ør og Heim”: han taler ganske forvirret, som i Vildelse. Hard. Hall. I dette Tilfælde bruges paa andre Steder: Hør, Hyr (y’), og Hyrg; s. Hyr.
Ør, m. Ave, Frygt (= Oge). “Dæ sto en Ør av ‘en”. Smaal.
ør, adj.
  1) svimmel, angreben af Hovedsvimmel. Smaal. og fl. Mere alm. øren. (Jf. Sv. yr: fortumlet).
  2) gal, forstyrret i Hovedet. Tel. Vald. Den øre segjer det sanne: gale Folk sige Sandheden. (Tel.). G.N. œr(r).
  3) yderst hidsig el. heftig, sandseløs af Graadighed eller deslige. Tel. Jf. matør, havør. Afvig. yr, ↄ: vild, urolig, kaad, f. Ex. om Heste. Østerd. (Sv. yr). Jf. vill, galen, forvillt.
Ør, f.s. Øyr.
Ør, m. (2), Elletræ, s. Ore.


Um tilfanget:
Tilfanget kjem frå Norsk Ordbog av Ivar Aasen (gjevi ut i 1873). Fyrr hadde Universitetet i Oslo ei netutgåva liggjande ute, men søkjesida gjekk på ryggen ei stund etter at Språksamlingane vart førde yver til Universitetet i Bergen, og ingi ny sida er komi upp der. Difor vart denne søkjesida til, bygd upp av nyo med di søkjesida til UiO alt var daud. Tilfanget er bygt på ei digital utgåva av Norsk Ordbog som flaut umkring på netet i litt ulike utgåvor. Me hev gjort sume rettingar i samsvar med papirutgåva frå 1873 og lagt på merknader i uppslag som peikar til fyrre eller næste uppslaget.