Søkjesida til Grunnmanuskriptet (1935, rettshavar: Språksamlingane ved UiB) og Norsk Ordbog (1873, Ivar Aasen)


GMAasen
gjerd I. f.
   l. gjerning, verk (jfr. velgjerd, fyregjerd, åtgjerd), Å; som ein gjer gjerdi, so fer ein ferdi, som ein reider til so ligg ein, Sn.
   2. forgjering, trolldom (jfr. gn. gerningar) (Helg), Å.
   3. verknad, kraft; eigenskap. "D'er ei undarleg ~ med det, det hev ein underleg verknad (Austl); fela hadde den gjerdi, at ho fekk alt folk til dansa. Å.
   4. måte, skikk, lag; òg form, skapnad, eigenskap, Å. Dei hadde det på onnor gjerd, Å; "o gjerdom", utor lage (Roms), R; det fekk ei onnor ~ , ("ei anna gjær" sumst); "d'er ikkje nokor ~ på det, det er ikkje nett som det skal vera, er ikkje i noko retteleg lag, Å; det vart ei onnor ~ på det, det vart ein snunad på det, Sn. Hit høyrer kann henda ordl. som: "Da va ei fæle gjær i 'an", han var sers ihuga eller hæken; "han va på rette gjær'æ si" (Hl), R. Gn. gerð.
gjerd II. f.
   l. framvokster, emning, Å. I ordlag som: i gjerdom (dat. pl.); ein feber i gjerdom, Sn; han hadde eit hus i gjerdom, R; "dæ(t) er i g."; "i jærom" (Dal), "i gjælom (-åm, -øm)" (Gbr, Ød), "i gjærdo" og "i gjælo" (Hal), R, (Va), B; "på gær`o", d.s. (Jr), Rl; "kriim'n æ i gjær mæ (i sjå) meg"; "han har eit huus i gjær (òg i gjær'e)" òg : "han æ i gjær mæ e-t", han held på med noko, eller med å fyrebu noko; "han har lenngje hellde seg ifrå drykkjen, men no er han visst i gjær mæ noko" (Shl), V.
   2. mogning, mognad, t.d. på korn (jfr. vangjerd, misgjerd), Å. Jfr. nisl. gerð, æsing, gang. Eig. s.o.s. gjerd
gjerd III. f. d.s.s. gjerde III. (jfr. umgjerd, millomgjerd, hovudgjerd). Hit høyrer vel òg kvendenamnet Gjerd (gn. Gerðr) "Gjær" (Nhl), oftare i sms.: Arngjerd, Asgjerd, Hallgjerd, Torgjerd, Valgjerd; vanl. utt.: "Angjær", "Asgjær". Å.


Um tilfanget:
Tilfanget kjem frå Grunnmanuskriptet hjå Universitetet i Oslo, den gongen Universitetet i Oslo dreiv Språksamlingane og åtte Grunnmanuskriptet. Søkjesida deira låg ei stund nede både tidt og ofte, og slik vart fyrsteutgåva av denne søkjesida til og lagt ein løynd stad på folk.uio.no (som var langt stødugare en edd.uio.no) til eige bruk. Sidan tok Universitetet i Bergen yver Språksamlingane – og rettane til tilfanget, medan denne søkjesida flutte til ordboki.no då folk.uio.no-tenesta vart lagd ned. Tilfanget skal vera likt, men framsyningi skil seg noko.

Gjerd (Gjær), f.
  1) Gjerning; Udretning. G.N. gerd. Jf. Velgjerd, Fyregjerd, Aatgjerd.
  2) Udvikling; Modning, Modenhed; f. Ex. paa Korn. Jf. Vangjerd, Misgjerd.
  3) Forgjørelse, Trolddom. Helg. (Jf. G.N. gerningar).
  4) Virkning, Kraft; Egenskab. D’er ei undarleg Gjerd med det (ↄ: det gjør en besynderlig Virkning). Østl. Fela hadde den Gjerdi, at ho fekk alt Folk til aa dansa.
  5) Maade, Maneer, Skik. Dei hava det paa ei onnor Gjerd. Ogsaa: Form, Skikkelse, Beskaffenhed. Det fekk ei onnor Gjerd. (Nogle St. “eit anna Gjær”). D’er ikkje nokor Gjerd paa det: det er ikke ganske i Orden, har ikke nogen rigtig Skik.
Gjerd, f. (2), med Betydn. Gjærde (af Gard), s. Umgjerd, Millomgjerd, Hovudgjerd. Hertil hører vel ogsaa Kvindenavnet Gjerd (G.N. Gerdr, den omgjordede?), i Nhl. “Gjær”; mere alm. i Sammensætning: Arngjerd, Asgjerd, Hallgjerd, Ingegjerd, Torgjerd, Valgjerd. Sædvanlig fordunklet i Udtalen, f. Ex. Angjær, Asjer osv.
gjerda (gjæra), v.n. og a. (er, e), gjærde, hegne; opsætte et Gjærde; særskilt om det Arbeide at sætte Gjærderne i Stand om Vaaren. G.N. gerda. Af Gard. Imperf. lyder oftest “gjærte” (for gjerde); Particip: gjerd (ofte gjært). Gjerda atter: stænge, tillukke ved et Gjærde. Gj. inne: omgjærde, indeslutte. Gj. ute: udestænge, holde ude ved Gjærder. – Ordene Gard, gjerda, Gjord og gyrda, ansees som udsprungne af et ældre stærkt Verbum gjerda (gjerd, gard, gordet), Goth. gairdan: omringe. (Grimm, Gr. 2, 38).


Um tilfanget:
Tilfanget kjem frå Norsk Ordbog av Ivar Aasen (gjevi ut i 1873). Fyrr hadde Universitetet i Oslo ei netutgåva liggjande ute, men søkjesida gjekk på ryggen ei stund etter at Språksamlingane vart førde yver til Universitetet i Bergen, og ingi ny sida er komi upp der. Difor vart denne søkjesida til, bygd upp av nyo med di søkjesida til UiO alt var daud. Tilfanget er bygt på ei digital utgåva av Norsk Ordbog som flaut umkring på netet i litt ulike utgåvor. Me hev gjort sume rettingar i samsvar med papirutgåva frå 1873 og lagt på merknader i uppslag som peikar til fyrre eller næste uppslaget.